Mazkur maqola oiladagi gender tenglik muammolari, jinslar o‘rtasidagi tabiiy-biologik hamda uning ijtimoiy farqli jihatiga qaratilgan. Ijtimoiy tabaqalanishning asosiy tamoyillaridan biri sifatida erkak va ayol o‘rtasidagi dominant hamda bo‘ysunuvchi mutanosiblik to‘g‘risida ham so‘z yuritiladi. Shuningdek, yurtimizda xotin-qizlar va erkaklarning teng huquq hamda imkoniyatlarini ta’minlashga qaratilgan bir qancha yuridik kuchga ega qonun hujjatlari joriy etilishi hamda xotin-qizlar va bolalar huquqlari, erkinliklari, qonuniy manfaatlarining himoya qilinishi tizimini takomillashtirish, har bir oilada ota-onalarning eng asosiy vazifasi bolalarda bilim olishga bo‘lgan qiziqishlarini, maylini tarbiyalashga erishishdan iborat ekani to‘g‘risida batafsil tushunchalar berib o‘tilgan.

Ushbu maqolada interfaol rag‘batlantirish usullarining gender farqlari kontekstidagi tahlili va bu yondashuvlarning o‘quvchilarning bilim olish jarayoniga bo‘lgan ta’siri yoritilgan. Shuningdek, zamonaviy ta’lim texnologiyalarini o‘quv jarayonida qo‘llash samaradorligi haqida ilmiy tadqiqotlar o‘rganilgan. Maqolada interfaol rag‘batlantirishning genderga bog‘liq xususiyatlariga oid ilmiy yondashuvlar taklif etilgan

Ushbu maqolada alohida yordamga muhtoj o‘quvchilarda familistik dunyoqarashning shakllanishida gender xususiyatlarining o‘rni haqida fikr yuritilgan bo‘lib, mazkur dunyoqarashning shakllanganlik darajasini tahlil etish bo‘yicha ilmiy tadqiqot natijalari bayon qilingan. Shuningdek, alohida yordamga muhtoj bolalarda familistik dunyoqarashni shakllantirishga oid tavsiyalar berilgan.

Maqolada O‘zbekiston mehnat bozorida xotin-qizlar raqobatbardoshligini oshirishda sun’iy intellekt va raqamli texnologiyalarning amaliy ta’siri tahlil qilinadi. ILO, OECD, UNICEF, Jahon banki ma’lumotlari hamda milliy tashabbuslar (Digital Uzbekistan–2030, One Million Uzbek Coders, Uzbekistan Digital Inclusion, Yulduz Tech Awards) asosida olib borilgan tahlil ayollar ishsizligi va soha segregatsiyasi saqlanayotganini ko‘rsatadi, biroq masofaviy ish, qayta tayyorlash va onlayn ta’lim orqali kirish to‘siqlari kamaymoqda. AI vositalari mehnat unumdorligi va ish qidirish ko‘nikmalarini oshirayotgani, davlat grantlari va hududiy dasturlar esa inklyuziv rivojlanishni rag‘batlantirayotgani qayd etiladi. Shu bilan birga, ma’lumotlardagi og‘ishlar va algoritmik adolat masalalariga yechim sifatida etik AI boshqaruvi, gender-sezgir siyosat va STEM ta’limi muhimligi asoslanadi

Sharq oilalarida ko‘pchilik ayollar uy bekasi bo‘lib, ular ro‘zg‘or yumushlari, bolalar tarbiyasi, erlari va qaynona-qaynotalariga g‘amxo‘rlik qilish bilan band bo‘ladilar. Biroq har kuni bir xil ishlarni qayta-qayta bajarish bugungi globallashgan dunyoda ayollarning ruhiy holatiga salbiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin. Jamiyatda gender tengligini ta’minlash masalalarini hisobga olgan holda, ularni nafaqat huquqiy, balki ijtimoiy-iqtisodiy va psixologik jihatdan ham ta’minlash mexanizmlari ishlab chiqilmoqda. Shuningdek, ular o‘zlarining qiziqishlari va sevimli yumushlar bilan bog‘liq boshqa mashg‘ulotlar bilan shug‘ullanishi orqali muammoni yengillashtirishga harakat qilishadi. Ammo bu ham uy bekalarining jamiyatdagi muammolarini hal qilish uchun ideal yechim bo‘lmasligi mumkin. Ushbu maqola uy bekalarining ijtimoiy-psixologik xususiyatlarini, uy bekalarining psixologik muammolari va ularning yechimlarini o‘rganish, “uy bekasi sindromi”ni tashxislash va tuzatishning soddalashtirilgan usullarini tahlil qilishga bag‘ishlangan

Xorijga uy xizmati faoliyatini amalga oshirish maqsadida ketayotgan ayollar, asosan, oilalarning daromadini oshirish, farzandlar ta’limi va sog‘ligiga mablag‘ yo‘naltirish hamda uy-joy sharoitlarini yaxshilashda muhim iqtisodiy manba sifatida namoyon bo‘lmoqda. Shu bilan birga, ayollar migratsiyasi oilaviy munosabatlar, ijtimoiy qadriyatlar va gender rollariga ham ta’sir ko‘rsatadi. Maqolada ayollarning migratsion faoliyati kambag‘allikni qisqartirishdagi ijobiy jihatlari bilan bir qatorda, ijtimoiy muammolar: oilaviy ajralishlar, farzandlar tarbiyasidagi qiyinchiliklar va psixologik bosim kabi salbiy oqibatlari ham yoritiladi. Tadqiqot natijalari ayollarning uy xizmati migratsiyasini samarali boshqarish va ularning ijtimoiy-iqtisodiy huquqlarini himoya qilish mexanizmlarini ishlab chiqishda muhim ahamiyat kasb etadi

O‘zbekistonda bugungi kunda nizoli oilalarni aniqlash va oilaviy nizolarni bartaraf etish mexanizmlari takomillashuv jarayonini boshdan kechirmoqda. Ushbu tadqiqotning maqsadi oilaviy nizolarning oldini olish tizimida mavjud muammolarni aniqlash va ularni bartaraf etish yo‘llarini ko‘rsatishdan iborat. Tadqiqotda huquqiy hujjatlar, statistik ma’lumotlar, xorijiy mamlakatlar tajribasi, ekspertlarning fikrlari va sotsiologik tadqiqot natijalari tahlil qilindi. Olingan natijalarga ko‘ra, malakali mutaxassislar yetishmasligi, madaniy stereotiplar (jamoatchilik befarqligi hamda salbiy gender stereotiplarini qo‘llabquvvatlashi), idoralararo muvofiqlashtirishdagi ba’zi kamchiliklar oilaviy nizolarni aniqlash va hal etish jarayonida ish samaradorligiga salbiy ta’sir ko‘rsatayotgani keltirilgan

Bikaryer oilalardagi gender rollarning taqsimlanishida er va xotin munosabatlarida oʻzlarining turli rollarini bajarishga harakat qilayotgani sababli, bа’zan oʻzaro munosabatlarda konfliktlar va stress holatlar yuzaga kelishi mumkin. Oilada turli mas’uliyatlar va faoliyatlarni bir vaqtning oʻzida bajarish muammolari hamda haddan tashqari vazifalarning yuklanishi, ish va oilaviy mas’uliyatni vaqtida bajarishda koʻplab qarorlar qabul qilinadi. Bu esa ushbu qarorlarning bа’zilari oilaning umumiy farovonligiga tа’sir qiladi. Koʻplab oilalar oʻzlarining iqtisodiy va emotsional resurslarini turli faoliyatlarni bajarish jaroyonida birlashtirish bilan bogʻliq

Mazkur maqolada hozirgi davrda farzand tarbiyasiga ota-onaning ta’siri ilmiy-nazariy va amaliy jihatdan tahlil qilingan. Axborot texnologiyalarining ta’siri, emotsional aloqa, gender yondashuvi, sotsiologik muhit va xalqaro tarbiyaviy tajriba asosida ota-onaning farzand shaxsining shakllanishidagi roli ochib beriladi. Maktab, mahalla va oilaning hamkorlikdagi tarbiyaviy ta’siri, tarbiya uslublari va ularning samaradorligi tahlil qilinib, zamonaviy tarbiyaning dolzarb muammolarga ilmiy yondashuv asosida yechimlar taklif etilgan. Shuningdek, maqolada sotsiologik so‘rovlar asosida ota-onalarning farzand tarbiyasidagi faol ishtiroki, muammolar va ularga qarshi kurashish vositalari muhokama etilgan.

Maqolada so‘nggi 10 yil (2013–2022-yillar) mobaynida O‘zbekistonda ta’lim davomiyligi bo‘yicha ro‘y bergan o‘zgarishlar hududlar va jinslar kesimida tahlil qilingan. Kutilayotgan ta’lim davomiyligini inson kamoloti yuqori davlatlar darajasiga yetkazish, shu jumladan, xotin-qizlarning ta’limdagi qamrovini oshirish hamda ta’limdagi tenglikni ta’minlash bo‘yicha xulosa va takliflar berilgan

Ushbu maqolada oilaviy ajrashishlarning bolalar ta’limiga ijtimoiy-psixologik ta’siri ko‘rib chiqiladi. Maqola ushbu sohadagi empirik tadqiqotlar natijalariga asoslangan. Maqolada ajrimlarning bolalarning ta’lim jarayoniga ta’sirining asosiy jihatlari, shu jumladan, ularning o‘quv natijalari, maktabdagi xatti-harakatlari, o‘qishga bo‘lgan motivatsiyasi, o‘qituvchilar va tengdoshlari bilan munosabatlari, shuningdek, kelajakdagi kasbni tanlash tahlil qilinadi. Ajrashishning bolalar ta’limiga ta’sirining salbiy va ijobiy tomonlari, shuningdek, muvaffaqiyatli moslashish va o‘rganish qiyinchiliklarini bartaraf etishga yordam beradigan omillar ko‘rib chiqiladi

Mazkur maqolada talabalar turar joylarida istiqomat qiladigan qizlarni qo‘llab-quvvatlash, ular o‘rtasidagi mavjud ijtimoiy-axloqiy muammolarni hal etish bo‘yicha Turkiya Respublikasi tomonidan amalga oshirilayotgan ishlar haqida fikr yuritiladi. Davlat oliy ta’lim muassasalari yotoqxonalari va xususiy oliy ta’lim muassasalari yotoqxonalariga talaba-qizlarni joylashtirish tartibi, ichki tartib-intizomi, yotoqxonada yashash qoidalarini buzganlik uchun javobgarlik masalalari, qizlar uchun yotoqxonada yaratilgan sharoitlar ochib berilgan. Turkiyadagi ayrim qizlar yotoqxonasida talabalarning ijtimoiylashuvi va yotoqxona hayotiga moslashuvini o‘rganish maqsadida olib borilgan ilmiy tadqiqot natijalari yoritilgan. Shuningdek, ijtimoiy axloqiy muammolari bo‘lgan talabalar bilan ishlash borasida takliflar ilgari surilgan.

Maqolada ilm-fanning turli sohalarida xotin-qizlarning ta’lim olishi va ularning ilm-fanga qo‘shayotgan hissasi atroflicha o‘rganilgan. Shuningdek, O‘zbekistonda ilm-fan sohasidagi xotin-qizlarning sotsial qiyofasiga xos xususiyatlarni aniqlashga qaratilgan tadqiqot natijalari yoritilgan

Ushbu maqolada Sharq mutafakkirlarining oila va uning qadriyatlari haqidagi nazariy ma’lumotlari berilgan. Sharqda oilaviy tarbiya masalasi, er va xotinning oiladagi vazifalari, oila mustahkamligida ayollarning o‘rniga alohida e’tibor qaratilgan. Qiz farzand tarbiyasida alohida ahamiyat kasb etuvchi axloqiy tarbiya haqida ma’lumotlar ko‘rsatilgan. Oilada ayollarning xususiyatlarini ajratib ko‘rsatib berilgan.

Maqolada oilalarda ma’naviy muhitni yaxshilashda oilaviy qadriyatlar, diniy va dunyoviy an’analar, rasmrusumlarning ahamiyati yoritilgan. Xotin-qizlarning bilimli, ma’naviyatli, fidoyi, shijoatli va tashabbuskor bo‘lishi masalalari borasidagi fikrlar bayon qilingan

Ushbu maqolada oilani psixologik jihatdan o‘rganish, turli yoshdagi qizlarning oilaga moslashish jarayonini o‘rganishda Osiyo, Janubiy Koreya, Rossiya, Amerika Qo‘shma Shtatlari va Yevropa davlatlari olimlarining tadqiqotlari va turli yoshdagi xotin-qizlarning oilaga moslashuvi, oilaviy munosabatlarning rivojlantirilishi hamda oila a’zolari o‘rtasidagi munosabatlarni mustahkamlashda kelinning vazifalari yoritib berilgan. Oila-nikoh munosabatlari o‘zaro kuchli, samarali va mustahkam oilani tashkil etish, nikoh va oila hayotida yaxshi munosabatlarni rivojlantirishda muhimdir. Bu munosabatlar oila a’zolari o‘rtasidagi sevgi, hurmat va ehtiromni ta’minlash, muammolarni hamkorlikda hal qilishni o‘z ichiga oladi

Maqolada o‘smirlik o‘ziga xos davr ekani, uning boshqa davrlardan ajralib turuvchi xususiyatlari, shu xususiyatlarning kelib chiqish omillari, o‘smirlarda paydo bo‘ladigan zo‘ravonlikka moyillikning kelib chiqish motivatsiyasi haqida ma’lumotlar keltirilgan.

Murakkab va keng tarqalgan muammo hisoblangan oilaviy zo‘ravonlik psixologiya sohasining o‘rganish obyektiga aylandi. Ushbu maqolada turli psixologik nazariyalarda oilaviy zo‘ravonlik tushunchasining sabablari, dinamikasi va oqibatlari haqidagi ma’lumotlarning qiyosiy tahlili hamda muallifning fikrlari bayon etiladi

Maqolada aholi bandligi tushunchasi, rivojlangan mamlakatlarda bandlik va mehnat bozorini tartibga solishning modellari o‘rganib chiqilgan. Mazkur davlatlar tajribalaridan mamlakatimizda ishsizlikni qisqartirish va aholining ijtimoiy zarur mehnat bilan bandligini ta’minlash bo‘yicha imkoniyatlar yoritilgan

O‘quvchilarning ta’limdagi muvaffaqiyati umumta’lim maktablaridagi o‘quv jarayoni, dasturlari, metodlari va o‘quv adabiyotlariga bog‘liq. Shuningdek, o‘quvchilarning ta’limdagi muvaffaqiyati oilaning iqtisodiy-ijtimoiy holati, oiladagi ta’lim muhiti, ota-onaning ta’limga bo‘lgan munosabati va ijtimoiy-pedagogik omillariga asoslanadi. Maqolada mazkur ijtimoiypedagogik omillarga doir ilmiy tadqiqotlar tahlili keltirilgan.

Biznes model bu tadbirkorlikdagi asosiy biznes jarayonlarining tahlili va tavsifi bo‘lib, u kimga va nima sotishni ko‘rsatadi hamda qancha daromad va foyda olishni namoyon etadi. Ushbu maqolada ayollar ishtirokidagi biznes modellarning xorijiy va milliy amaliyoti tahlili natijasi ko‘rsatilgan. Xususan, biznes modellar ko‘pqirralilik, kooperativ tuzilmalar, mehnatga adolatli haq to‘lash, ish bilan shaxsiy hayot o‘rtasida muvozanatni saqlab qolish hamda yetkazib beruvchilarning xilma-xilligi kabi asosiy g‘oyalar asosida shakllangani aniqlangan

Ushbu maqolada o‘smirlarda hushyorlik va ogohlik fazilatlarini rivojlantirishda oilaviy tarbiya usullarining ahamiyati xususida so‘z boradi. Bunda muallif tarbiya usullarining har biriga batafsil to‘xtab, tahlilga tortgan va har bir tarbiya usuli o‘smirlarda hushyorlik va ogohlik fazilatlarini rivojlantirishda qay darajada xizmat qilishi yoxud ta’sirini yoritib bergan

Maqolada O‘zbekiston sharoitida kam ta’minlangan oilalarni ijtimoiy himoya qilish tizimining rivojlanishi, mazkur yo‘nalishda davlat siyosati, fuqarolik jamiyati institutlari va alohida shaxslarning o‘zaro munosabatlari falsafiy jihatdan tahlil qilinadi. Muallif davlatning kafolatchilik roli, jamiyatning axloqiy-ma’naviy qadriyatlar asosidagi hamjihatligi hamda ijtimoiy tenglik, adolat, imkoniyatlar yaratuvchanligi, ijtimoiy himoya mexanizmlarining innovatsion va axborot texnologiyalariga asoslangan rivojlanish zarurati ta’kidlangan. Maqola zamonaviy O‘zbekiston tajribasini nazariy asoslar bilan uyg‘un holda ko‘rsatishga urinishdir.

Ushbu maqolada О‘zbekistonning oila instituti va xotin-qizlarni qо‘llab-quvvatlash borasida amalga oshirilayotgan islohotlari, strategik vazifalari ochib beriladi.

O‘smirlik davrida bola qaysi mashg‘ulot bilan ko‘p shug‘ullansa, ulg‘ayganda ham shu mashg‘ulot bilan shug‘ullanish ehtimoli yuqori bo‘ladi. Virtual olam vositalaridan to‘g‘ri foydalanish kompetensiyalarini shakllantirish bugungi jamiyatimiz uchun muhim vazifa bo‘lib turibdi. Ushbu maqolada ham mazkur masalalar o‘rganilgan va tahlilga tortilgan